କନକ ବ୍ୟୁରୋ: ପଞ୍ଚକ ବା ପଞ୍ଚୁକ ଓଡ଼ିଶା ମୁଖ୍ୟ ପର୍ବ ଯେଉଁଥିରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଅପାର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ରହିଛି । ପୂଣ୍ୟ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଶେଷ ପାଞ୍ଚ ଦିନରେ (କାର୍ତ୍ତିକ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀଠାରୁ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ପାଳନ କରାଯାଏ । ଏହା ମହାପଞ୍ଚକ, ବକପଞ୍ଚକ ବା ଭୀଷ୍ମପଞ୍ଚକ ବି ବିଷ୍ଣୁପଞ୍ଚକ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ଜଣା । ଯେଉଁମାନେ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ ସାରା ହବିଷ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ସେମାନେ ଏହି ପାଞ୍ଚଦିନ ହବିଷ ପାଳନ କରନ୍ତି । ଅନେକ ଅଁଳା ନବମୀ, ରାଧାପାଦ ଦର୍ଶନ ଦିବସଠାରୁ ସାତଦିନ ହବିଷ କରନ୍ତି । ଏହି ପାଞ୍ଚଦିନ ହିନ୍ଦୁମାନେ ଆମିଷ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସାତ୍ତ୍ୱିକ ଖାଦ୍ୟ ଆହାର କରିଥାନ୍ତି । ଚଳିତ ବର୍ଷ ପଞ୍ଚକ ବ୍ରତ ୨ ନଭେମ୍ବର, ରବିବାରଠାରୁ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ । ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ଅନୁଯାୟୀ, ଯିଏ ଭୀଷ୍ମ ପଞ୍ଚୁକ ସମୟରେ ଉପବାସ କରନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରାର୍ଥନା କରନ୍ତି, ସେ ଶୁଭ ଫଳାଫଳ ପାଆନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସକାଳ ପହରୁ ଉଠି ଚଉରା ଧୁଆଧୋଇ କରି ତା ଚାରିପଟେ ରଙ୍ଗବେରଙ୍ଗ ମୁରୁଜ ଆଙ୍କିବାରେ ସବୁଠାରୁ ଭାରି ଆନନ୍ଦ ଲାଗେ । ଫୁଲଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଛୁରା ଆଜିରେ ଶୋଭା ପାଆନ୍ତି କାଳିଆ ସାଆନ୍ତଙ୍କ ସହ ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ମୂରତି  ।

Advertisment

ରବିବାରଠୁ ପଞ୍ଚୁକ ଆରମ୍ଭ, ଏଥର ପାଞ୍ଚଦିନ ବଦଳରେ ୪ ଦିନ  ପଞ୍ଚୁକ

କିମ୍ବଦନ୍ତୀ କୁହେ,  ବଗ ମଧ୍ୟ ଆମିଷ ଭୋଜନରୁ ନିବୃତ୍ତ ରହନ୍ତି ବୋଲି କଥିତ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ “ବକ ପଞ୍ଚକ” ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ପୌରାଣିକ ବିଶ୍ୱାସ ଅନୁଯାୟୀ ଶର ଶଯ୍ୟା ଉପରେ ଶାୟିତ ଭୀଷ୍ମ ରାଜଧର୍ମ, ମୋକ୍ଷଧର୍ମ, ଦାନଧର୍ମ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ସହିତ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମଧ୍ୟ ଶୁଣିଥିଲେ । ଏଥିରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ସେ ଭୀଷ୍ମଙ୍କୁ କହିଲେ, “ଆପଣ ଧନ୍ୟ । ଆପଣ କାର୍ତ୍ତିକ ଏକାଦଶୀ ଦିନ ଜଳର ଯାଚନା କରିଛନ୍ତି । ଏହାପରେ ପିତାମହ ପାଣି ମାଗିବାରୁ ଅର୍ଜୁନ ବାଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭୂମି କ୍ଷେପଣ କରି ଜଳ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଏଥିସହ ଏହି ୫ ଦିନରେ ଯିଏ ଆପଣଙ୍କୁ ଜଳ ଅର୍ଘ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବେ ସେ ଆପଣଙ୍କୁ ତୃପ୍ତ କରିପାରିବେ । ଏହି କାରଣରୁ ସେବେଠାରୁ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୫ ଦିନ ଭୀଷ୍ମ ପଞ୍ଚୁକ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଅନେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସନ୍ତାନ ପ୍ରାପ୍ତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହି ବ୍ରତ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି ।

ଚଳିତ ବର୍ଷ ପଞ୍ଚୁକ ୪ ଦିନ । ହେବନି ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ମୀନୃସିଂହ ବେଶ: ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ ପାଞ୍ଜି ସମୀକ୍ଷା ବୈଠକ ।

 କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଶେଷ ପାଞ୍ଚଦିନ ଅର୍ଥାତ୍ କାର୍ତ୍ତିକ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀଠାରୁ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକଲକ୍ଷ ତୁଳସୀପତ୍ର ଅର୍ପଣ କରି ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ପୂଜାକଲେ ସମସ୍ତ ଦେବତା ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ବର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ବୋଲି ଲୋକ ବିଶ୍ୱାସ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ଭୀଷ୍ମ ପଞ୍ଚକ ଉପବାସର ଧାର୍ମିକ ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି । ଏହି ଉପବାସ କେବଳ ପୂର୍ବରୁ କରାଯାଇଥିବା ପାପରୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇନଥାଏ ବରଂ ଏହା ମଧ୍ୟ ଲାଭଦାୟକ । ଭୀଷ୍ମ ପଞ୍ଚକ ଉପବାସ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ଏବଂ ଫଳପ୍ରଦ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଯେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଯିଏ ଭକ୍ତି ସହିତ ଏହି ଉପବାସ ପାଳନ କରନ୍ତି, ସେ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ପରିତ୍ରାଣ ପ୍ରାପ୍ତ କରନ୍ତି । ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ଅନୁଯାୟୀ, ଯିଏ ଏହି ଉପବାସ ପାଳନ କରେ ସେ ସୁସ୍ଥ ରହିଥାଏ ଏବଂ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ତାଙ୍କ ଉପରେ ରହିଥାଏ ।

ପଞ୍ଚୁକର ପୂଜାବିଧି : 
ବିଧି ଅନୁସାରେ, ପ୍ରବୋଧନୀ ଏକାଦଶୀ ଦିନ, ବ୍ରହ୍ମ ମୁହୂର୍ତ୍ତରୁ ଉଠିବା ପରେ, ଗାଧୋଇ ସାରି ପରିଷ୍କାର ପୋଷାକ ପିନ୍ଧନ୍ତୁ ।
ଏହା ପରେ, ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଫଟୋକୁ ପୂଜା ଘରେ ସ୍ଥାପନ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ସମ୍ଭବ ହେଲେ ଭୀଷ୍ମଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି କିମ୍ବା ଚିତ୍ର ସ୍ଥାପନ କରନ୍ତୁ ।
ଏହା ପରେ ଉପବାସର ଶପଥ ନିଅନ୍ତୁ ।
ଏହା ପରେ ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣ ଏବଂ ଭୀଷ୍ମଙ୍କୁ ଚନ୍ଦନ ସିନ୍ଦୁର ଲଗାନ୍ତୁ ଫୁଲ ଏବଂ ଫଳ ଦିଅନ୍ତୁ ।
ଏହା ପରେ ଶୁଦ୍ଧ ଘିଅ ଦୀପ ଲଗାନ୍ତୁ । ଏହି ଦୀପ ଅଖଣ୍ଡ ଜ୍ୟୋତି ହୋଇଥିବା ଦରକାର ଯାହା ପାଞ୍ଚ ଦିନ ଜଳିବା ଉଚିତ୍ ।
ପଞ୍ଚମ ଦିନରେ ଅର୍ଥାତ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ଘରେ ହୋମ କରନ୍ତୁ । ଯାହାଦ୍ୱାରା ଘରେ ସୁଖ ଶାନ୍ତି ଲାଗି ରହିବ।
ଏହି ଦିନ ଗରିବଙ୍କୁ ଦାନ ଧର୍ମ କରନ୍ତୁ ଯାହା । ଫଳରେ ପୂର୍ବରୁ କରିଥିବା କିଛି ପାପର କ୍ଷୟ ହୋଇଯିବ।
ଏହି ଉପବାସକୁ ପାଳନ କରି ସମସ୍ତ ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ ହେବ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ।